Saturday, October 1, 2011

જિપ્સીનો વિસામો: મધુવનમાં કોયલ બોલી!

વર્ષા ઋતુમાં બંગાળની વાત નીકળતી ત્યારે મારા બંગાળી મિત્રો અભિમાનથી શરૂ કરતા, 'આમાર બાંગ્લાદેશે..' અને ખ્યાલ આવતો કે અમે બંગાળી નથી, તેઓ બંગાળી-હિંદીમાં શરૂ કરતા, "હામારા બાંગાલમેં આપ છૉય (૬) રિતૂ અૉનુભોબ કોર સાકતા હૈ". અમે જવાબ આપતા, અમારે ત્યાં ગુજરાતમાં ભલે છએ છ ઋતુઓનો અનુભવ ન થાય, પણ જે છે તેમાં અમને બેવડો આનંદ મળતો હોય છે. વર્ષામાં આષાઢી સાંજમાં અંબર તો ગાજે જ પણ સાથે સાથે મોરનો ટહૂકતો સાદ રણકે અને વરસાદનાં ફોરાં તન અને મન બન્નેને ભીંજવે. વળી વસંત ઋતુનું આગમન પણ બેવડી રાગિણીથી થાય છે. પહેલાં તો અમારી જ્યુથીકા રેનું ગીત સંભળાય, 'બોલ રે, મધુબનમેં કોયલીયા', અને ગીત પૂરૂં થતાં આંબાના વનમાંથી નીકળતો પંચમ સૂરમાં કોયલનો સાદ..."
"કિંતુ જ્યુથિકા રૉય તો હામારે બાંગાલકી હૈ!" બોઝબાબુ બોલી ઉઠતા.
ના, બોઝબાબુ. જ્યુથીકા રે આખા દેશની છે. જો કે હું તો તમને એ કહેતો હતો કે અમારે ત્યાં વસંત ઋતુ આવે ત્યારે કોઇ ગીત મનમાં આવે તો તે છે "બોલ રે મધુબનમેં મુરલીયા...."

*
સોઇલેન્દ્રોનાથ (શૈલેન્દ્રનાથ) બોઝને કેવી રીતે કહું કે અમારે ત્યાં રેડીયો પર ભજન આવે તો જ્યુથીકા રેનાં "ઘુંઘટકા પટ ખોલ રે તોહે પિયા મિલેંગે' અથવા "આજ મેરે ઘર પ્રીતમ આયે"થી શરૂઆત થાય. બપોરે સુગમ સંગીતની રેકર્ડઝ વાગે તો તેમાં 'મેરી વીણા રો રહી હૈ, સારી દુનિયા સો રહી હૈ...' અચૂક હોય! સાંજે કોઇ વાર'બૈરન હો ગઇ રાત પિયા બિન..." પણ સંભળાય!

ગુજરાતને બંગાળ સાથે ઘણી જુની લેણાદેણી. શ્રી. અરવિંદ પૉંડીચેરી ગયા તે પહેલાં તેમણે વડોદરામાં સમય ગાળ્યો હતો. વિ.સ. ખાંડેકર પછી સૌથી વધુ કોઇના પુસ્તકો વંચાયા હોય તો શરદબાબુનાં. રવિશંકર, નિખીલ બૅનર્જી, પન્નાલાલ ઘોષ, નિખીલ ઘોષ જેવા સંગીતકારોની કારકિર્દીની શરૂઆતમાં તેમને સૌથી વધુ નવાજ્યા હોય તો ગુજરાતે! અરે, એક જમાનામાં અમદાવાદની ૧૦૬માંની કાર્યરત એવી ૮૦ મિલોમાં બંગાળી વિવીંગમાસ્ટર અને શાળ પર કામ કરવામાં અસંખ્ય કામદારો બંગાળના હતા. ન્યુ થિયેટર્સના ચલચિત્રોની ધુમ મચી હતી, આવામાં જ્યુથિકા રે આપણને પોતીકા લાગે તેમાં નવાઇ શી? હાલની જ વાત છે. જ્યુથીકા રે ૯૧ વર્ષનાં થયા. તેમના સત્કારનો મહોત્સવ તાજેતરમાં આપણા મલકમાં થયો. ગુજરાત ગુણીજનોને હજી પૂજે છે.

સમય વીતતો ગયો. મનગમતાં પુષ્પોને યાદગિરીનાં પૃષ્ઠોમાં આપણે સંઘરતા ગયા. કોઇ વાર મનની અભરાઇ પરથી એકાદું પુસ્તક લઇએ અને તેમાંનું એક પાનું ખોલીએ તો તેમાં સુકાયેલું ગુલાબનું ફૂલ જીવીત થઇને હસી પડે છે અને તેની સુગંધની ફોરમ શબ્દ બનીને બહાર પડે છે..

"મેરી વીણા રો રહી હૈ!"

આજે આપને જિપ્સીની વાતમાં રોકાવાને બદલે જ્યુથીકા રેનાં આપને ગમતાં ગીતો તરફ લઇ જઇશું:

બૈરન હો ગઇ રાત પિયા બિન

આજ મેરે ઘર પ્રીતમ આયે

મૈં તો રામરતન ધન પાયો


આજે ફક્ત આટલું જ! આશા છે આજે આપને જ્યુથીકાજીની મુલાકાતથી આનંદ થયો હશે.

6 comments:

  1. આજે ફક્ત આટલું જ! આશા છે આજે આપને જ્યુથીકાજીની મુલાકાતથી આનંદ થયો હશે.

    નરેન્દ્રભાઈ,

    આજની પોસ્ટ "જિપ્સીનો વિસ્સમોઃમધુવનમાં કોયલ બોલી"ન છેલ્લા શબ્દો "કોપી/પેઈસ્ટ" કરી હું મારો પ્રતિભાવ આપી રહ્યો છું.

    આજની પોસ્ટ દ્વારા બંગાલની ગાયીકા "જ્યોથીકા રોય"વિષે જાણ્યું..અને એના મધુર સ્વરે ગાયેલા અનેક ગીતો સાંભળી આનંદ થયો.

    આ પ્રમાણે, "જુની યાદ" તાજી કરી, તે માટે આભાર.

    .....ચંદ્રવદન
    DR. CHANDRAVADAN MISTRY
    www.chandrapukar.wordpress.com
    Avjo Chandrapukar Par !

    ReplyDelete
  2. સ રસ રસદાર્શન
    જૂથિકાએ ગાયેલા “આમિ ભોરેર જૂથિકા..”ની પ્રથમ રેકોર્ડ ૧૯૩૪માં બહાર પડી ત્યારે તેમની વય માત્ર ૧૪ વર્ષની હતી.દેવકી બોઝ જેવા ફિલ્મકારોએ તેમની તમામ શરતો માન્ય રાખીને તેમનો સંકલ્પ તોડાવ્યો હતો અને તેમણે ત્રણ ફિલ્મોમાં કુલ છ ગીતો ગાયાં હતાં એ પણ ભક્તિગીતો જ હતાં. બંગાળી અને હિંદી ઉપરાંત ઉર્દૂ અને તમિળ ગીતો તેમણે ગાયાં છે.જૂથિકા રોયની સ્મૃતિકથા ”ચૂપકે ચૂપકે બોલ મૈના” આશાપુરા ગ્રૂપ, મુંબઈએ પ્રગટ કરી છે.
    અમે હજુ પણ તેમના ભજનો ભાવથી સાંભળીએ અને ગાવા પ્રયત્ન કરીએ છીએ
    એમની સાધનાને સત સત પ્રણામ
    પ્રજ્ઞાજુ

    ReplyDelete
  3. @ચંદ્રવદનભાઇ: આપના પ્રતિભાવ માટે આભાર.

    @ પ્રજ્ઞાજુ: અાપે મોકલાવેલી માહિતી માટે આભાર. જિપ્સીને જાણ નહોતી કે તેમણે તમીળમાં પણ ભજન ગાયાં છે. ફરી એ વાર આભાર!

    ReplyDelete
  4. જ્યુથિકા રેનો પરિચય -તેમના ગીતોની સફર કરવાની મજા આવી.

    આવાઝ કી દુનિયા-ખરે જ બધાને nostalgiaમાં લઈ જાય છે.

    એક ગીત મનસ્પટ પર આવે છે..તે કોનુ?

    `ગીત કિતને ગા ચુકી હું,

    ઇસ સુખી જગ કે લિયે...

    આજ રોને દો મુજે..

    આજ ટુટા તાર મેરે બિન કા આકાશસે,

    આજ કુમ્હ્લલાયા કુસુમ મેરા આધિક બરસાતસે`

    ReplyDelete
  5. @ દિવ્યાબેન,
    આપના સુદર પ્રતિભાવ માટે આભાર! આપે પૂછેલું ગીત આશાદિદિ ભોંસલેએ ગાયું છે.

    ReplyDelete